पछिल्लो समय प्राकृतिक प्रकोपहरू जस्तै बाढी, पहिरो, डुबान, आगलागी जस्ता घटनाहरू बारम्बार भइरहेका छन्  । शारीरिक र मानसिक रूपमा पूर्ण रूपमा तयार नभएको हुँदा यी आपत्कालीन अवस्थामा बालबालिकाहरू सबै भन्दा धेरै जोखिममा पर्ने गर्छन् । बालबालिका सल्लाहकार र शिक्षकका रूपमा मैले आजका विद्यार्थीहरूमा शारीरिक स्फूर्ति र विपद्का समयमा जीवन रक्षाका लागि आवश्यक सीपहरूको कमी देखिरहेको छु।

बालबालिकामा आपत्कालीन सीपको कमी 

धेरै बालबालिका १–२ किलोमिटर हिँड्न पनि गाह्रो मान्छन्, दगुर्न सक्दैनन्, र बाढी–डुबानजस्ता विपद्को सामना गर्न असक्षम छन्। यो स्थिति खतरनाक मात्र होइन, दीर्घकालीन रूपमा बालबालिकाको शारीरिक र मानसिक विकासका लागि हानिकारक पनि छ। बाढीको बेलामा पौडिन जान्नुपर्छ भन्ने कुरा बालबालिकाको सुरक्षा सम्बन्धी महत्त्वपूर्ण सीप हो, तर आजकल धेरै बालबालिकामा यस सीपको विकास हुन सकेको छैन।

शारीरिक स्फूर्तिका लागि प्राथमिक कदमहरू

बालबालिकालाई शारीरिक रूपमा बलियो बनाउन र प्राकृतिक प्रकोपसँग जुध्न सक्षम बनाउने केही उपायहरू हामीले बालबालिका सल्लाहकार र शिक्षकहरूको रूपमा अघि सार्न सक्छौँ :

१. विद्यालयमा हिँडेर जाने बानी

विद्यालय नजिकै छ भने बालबालिकालाई हिँडेर विद्यालय पठाउनुपर्छ। यसले उनीहरूको शारीरिक सहन शक्ति मात्र बढाउँदैन, उनीहरूलाई यात्राको समयमा विपद्को अवस्थामा सजग र सुरक्षित रहन सिकाउँछ।

२. साइकलको अनिवार्यता

बालबालिकामा स्टामिना र शारीरिक स्फूर्ति विकास गर्न साइकल चलाउन प्रोत्साहन गर्नु अत्यन्त आवश्यक छ। यसले न केवल उनीहरूको शारीरिक स्वास्थ्य सुधार गर्छ, तर उनीहरूलाई प्रतिकूल परिस्थितिमा शारीरिक रूपमा बलियो बनाउँछ। साइकल चलाउँदा शरीरका धेरै अङ्गहरूको प्रयोग हुन्छ, जसले गर्दा बालबालिकाको शारीरिक विकासमा सकारात्मक प्रभाव पर्छ।

३. पौडिन सिकाउनु

बालबालिकालाई पौडिन सिकाउनु एक अत्यावश्यक जीवन कौशल हो। स्विमिङ सेन्टरहरूमा बालबालिकालाई भर्ना गराउनु र विद्यालय वा पिकनिकमा उनीहरूलाई पौडिन प्रोत्साहन गर्नु एक दीर्घकालीन सुरक्षित उपाय हो। यो सीपले उनीहरूको आत्मविश्वास पनि बढाउँछ, जसले विपद्को बेला उनीहरूलाई सजग र साहसी बनाउँछ।

४. आपत्कालीन स्थितिका लागि मानसिक तयारी

बालबालिकालाई केवल शारीरिक रूपमा मात्र होइन, मानसिक रूपमा पनि विपद्को सामना गर्न तयार बनाउनुपर्छ। कक्षा वा घरमा उनीहरूलाई विपद् व्यवस्थापन सम्बन्धी जानकारी दिइनुपर्छ। कसरी सुरक्षित स्थानमा पुग्ने, कसरी सहायता माग्ने र आपत्कालीन परिस्थितिमा कसरी शान्त र संयमित रहने भन्ने कुरा उनीहरूलाई बुझाउन आवश्यक छ।

५. स्वास्थ्यकर जीवनशैली

सल्लाहकारका रूपमा, मैले देखेको छु कि शारीरिक गतिविधि, सन्तुलित आहार, र मानसिक स्वास्थ्यबारे सचेतना बालबालिकामा कम छ। अभिभावक र शिक्षकहरूको भूमिका यस क्षेत्रमा महत्त्वपूर्ण छ। बच्चाहरूलाई सानैदेखि स्वास्थ्यकर जीवनशैलीमा प्रेरित गर्नुपर्छ, जसले उनीहरूको इम्युनिटीलाई बलियो बनाउँछ र विपद्को समयमा उनीहरूलाई बलियो र सक्षम बनाउँछ।

निष्कर्ष

बालबालिकालाई प्राकृतिक प्रकोपहरूबाट जोगाउन र तिनको सामना गर्न तयार पार्न हामीले शारीरिक र मानसिक दुवै प्रकारको सीप विकास गर्नुपर्छ। अभिभावक र शिक्षकहरूले मिलेर बालबालिकालाई सुरक्षित जीवन जिउन र विपद्को सामना गर्न सिकाउनु अहिलेको आवश्यकता हो। बालबालिकालाई विपद्को सामना गर्न सक्षम बनाउनु भनेको तिनीहरूको भविष्य सुरक्षित गर्नु हो।

(लेखक: नवीन पार्की, बालबालिका सल्लाहकार र शिक्षक) 

ठेगाना : डोटी पिपल्ला